Rezydencja podatkowa i dochody zagraniczne

Rezydencja podatkowa ma kluczowe znaczenie dla prawidłowego rozliczania podatku dochodowego od osób fizycznych.

Polski rezydent podatkowy to osoba, która ma miejsce zamieszkania w Polsce, a co za tym idzie podlega w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu. Oznacza to, że osoba taka musi opodatkować w Polsce całość swoich dochodów, niezależnie od tego, gdzie zostały one uzyskane.

Natomiast osoby, które nie mają miejsca zamieszkania w Polsce, podlegają w Polsce ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu. W ich przypadku opodatkowaniu podlegają jedynie dochody osiągane na terytorium Polski.

Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych za polskiego rezydenta podatkowego, tj. za osobę posiadającą miejsce zamieszkania w Polsce uważa się osobę, która:

• posiada w Polsce centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub
• przebywa na terytorium Polski dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.

Spełnienie przynajmniej jednego z tych kryteriów pozwala uznać podatnika za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Polski. Jednocześnie każde z tych kryteriów należy rozpatrywać samodzielnie i niezależnie.

Zgodnie z objaśnieniami podatkowymi dotyczącymi rezydencji podatkowej wydanymi przez Ministerstwo Finansów, ośrodek interesów życiowych należy rozumieć jako istnienie ścisłych powiązań osobistych lub gospodarczych z Polską. Każda z tych przesłanek podlega odrębnej ocenie, co oznacza, że zazwyczaj spełnienie jednej z nich wystarcza, aby stwierdzić, że osoba fizyczna posiada ośrodek interesów życiowych w Polsce.

Centrum interesów osobistych należy rozumieć jako miejsce, z którym osoba fizyczna posiada ścisłe powiązania osobiste. Do powiązań osobistych zalicza się więzi rodzinne i towarzyskie oraz udział w życiu społecznym, kulturalnym, sportowym czy politycznym. W praktyce najczęściej analizuje się obecność w Polsce współmałżonka, partnera lub małoletnich dzieci.

Centrum interesów gospodarczych to miejsce, z którym dana osoba ma ścisłe powiązania ekonomiczne. Wśród najważniejszych czynników branych pod uwagę znajdują się: miejsce wykonywania działalności zarobkowej, główne źródła dochodów, posiadane inwestycje, majątek nieruchomy i ruchomy, zaciągnięte kredyty, konta bankowe oraz miejsce, z którego podatnik zarządza swoim majątkiem.

Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych, za polskiego rezydenta podatkowego uznaje się osobę fizyczną, która przebywa w Polsce dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.

W Polsce rok podatkowy jest równy rokowi kalendarzowemu. Długość pobytu jest obliczana metodą opartą na „dniach fizycznej obecności”. Należy zatem wziąć pod uwagę nawet część dnia, o ile została spędzona w Polsce. Jedynie pełne doby spędzone poza Polską nie są brane pod uwagę.

Należy jednak pamiętać, że samo przekroczenie tego progu nie zawsze skutkuje przeniesieniem rezydencji podatkowej do Polski. Ustalenie statusu rezydencji podatkowej jest procesem znacznie bardziej złożonym i wymaga analizy wszystkich aspektów życia osobistego i zawodowego, a także postanowień właściwych umów o unikaniu podwójnego opodatkowania.

W niektórych przypadkach może dojść do podwójnej rezydencji podatkowej. Taka sytuacja może wystąpić, gdy poszczególne kraje, stosując swoje krajowe przepisy, uznają, że dana osoba spełnia warunki do uznania jej za rezydenta podatkowego.

Aby zapobiegać konfliktom wynikającym z podwójnej rezydencji, Polska zawarła umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. Umowy te zawierają szczegółowe kryteria (reguły kolizyjne), które pozwalają ustalić, w którym państwie dana osoba posiada miejsce zamieszkania dla celów podatkowych.

Jeżeli brak jest umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, zastosowanie mają zasady unikania podwójnego opodatkowania wynikające z krajowych przepisów prawa podatkowego.

Certyfikat rezydencji podatkowej to oficjalny dokument wydawany przez właściwy organ administracji podatkowej kraju, w którym dana osoba posiada miejsce zamieszkania dla celów podatkowych.

Dokument ten stanowi formalne potwierdzenie rezydencji podatkowej i jest niezbędny m.in. do korzystania z preferencji podatkowych przewidzianych w umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania.

Odpowiedź na to pytanie wymaga uwzględnienia wielu czynników. To, w którym państwie wynagrodzenie pracownika podlega opodatkowaniu, zależy m.in. od jego rezydencji podatkowej, miejsca wykonywania pracy, długości pobytu poza granicami Polski oraz szczegółowych postanowień właściwej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. Dopiero po analizie tych aspektów możliwe jest precyzyjne określenie obowiązków podatkowych w poszczególnych krajach.

Zasady ustalania rezydencji podatkowej w przypadku pracy zdalnej z zagranicy nie różnią się od zasad obowiązujących w innych sytuacjach. Przede wszystkim należy określić status rezydencji podatkowej pracownika na podstawie przepisów obowiązujących w Polsce oraz przepisów wewnętrznych kraju, w którym wykonywana jest praca zdalna.

Jeżeli pracownik zostałby uznany za rezydenta podatkowego w obu krajach, wówczas należy odwołać się do postanowień właściwej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania.

Jeżeli brak jest umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, zastosowanie mają zasady unikania podwójnego opodatkowania wynikające z krajowych przepisów prawa podatkowego.

Przede wszystkim należy przeanalizować przepisy polskiej ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz przepisy obowiązujące w drugim kraju.

Jeżeli dana osoba zostanie uznana za rezydenta podatkowego w obu państwach, wówczas należy odwołać się do postanowień właściwej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. W przypadku braku umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, zastosowanie mają zasady unikania podwójnego opodatkowania wynikające z krajowych przepisów prawa podatkowego.

Ustalanie rezydencji podatkowej jest procesem złożonym i wieloaspektowym, dlatego zaleca się skonsultowanie tej kwestii z doradcą podatkowym, aby prawidłowo określić zakres obowiązków oraz wynikające z tego konsekwencje.

W takim przypadku należy odwołać się do postanowień właściwej umowy. Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania zawierają kryteria (tzw. reguły kolizyjne), które umożliwiają ustalenie, który kraj powinien być uznany za miejsce rezydencji podatkowej danej osoby. Zazwyczaj kryteria te stosuje się w następującej kolejności: stałe miejsce zamieszkania, ośrodek interesów życiowych, stałe przebywanie, obywatelstwo.

W przypadku braku umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, zastosowanie mają zasady unikania podwójnego opodatkowania wynikające z krajowych przepisów prawa podatkowego.

Kwestię podwójnej rezydencji podatkowej regulują umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. Umowy te określają m.in. zasady ustalania rezydencji podatkowej oraz sposoby rozstrzygania sytuacji, w których podatnik mógłby zostać uznany za rezydenta w dwóch krajach jednocześnie.

Zgodnie z objaśnieniami podatkowymi dotyczącymi rezydencji podatkowej wydanymi przez Ministerstwo Finansów zmiana rezydencji podatkowej w trakcie roku jest możliwa. W praktyce określa się to mianem „łamanej rezydencji podatkowej”.

Należy jednak pamiętać, że nie we wszystkich państwach możliwe jest przeniesienie rezydencji podatkowej w ciągu roku, dlatego każdorazowo warto skonsultować się z doradcą z danego kraju.