Podatek od nieruchomości a czynny żal – pole minowe, które naraża podatników na ryzyko odpowiedzialności karnej skarbowej
- Niebezpiecznik podatkowy
- 4 minuty
Instytucja czynnego żalu, uregulowana w art. 16 Kodeksu karnego skarbowego (KKS), ma na celu umożliwienie podatnikowi uwolnienia się od odpowiedzialności karnej skarbowej w sytuacji, gdy samodzielnie i dobrowolnie ujawni popełnione wykroczenie lub przestępstwo skarbowe, zanim organ się o tym dowie. Jednym z warunków skuteczności czynnego żalu jest złożenie go do właściwego organu, tj. organu powołanego do ścigania przestępstw i wykroczeń skarbowych.
Problem pojawia się wtedy, gdy naruszenie dotyczy podatków lokalnych, w tym podatku od nieruchomości.
Deklaracja DN-1 i potencjalna odpowiedzialność KKS
Podatnik, który nie złożył deklaracji DN-1 zgodnie z przepisami, w zależności od sytuacji dopuszcza się czynu zabronionego określonego w art. 54 § 1 KKS (gdy nie złoży deklaracji w ogóle) lub 56 § 4 KKS (gdy złoży deklarację po terminie).
W takiej sytuacji podatnik, w celu uwolnienia się od odpowiedzialności karnej skarbowej, może skorzystać z instytucji czynnego żalu. Z praktycznego punktu widzenia powinien:
- złożyć zaległą deklarację DN-1 wraz z czynnym żalem,
- uregulować powstałą zaległość podatkową wraz z odsetkami.
Pułapka nr 1:
Rozliczenia podatku od nieruchomości oraz czynnego żalu nie załatwimy w jednym organie podatkowym.
Właściwość organu podatkowego dla podatku od nieruchomości
W przypadku podatku od nieruchomości organem właściwym do obsługi deklaracji jest organ wykonawczy gminy – wójt, burmistrz lub prezydent miasta – ze względu na miejsce położenia nieruchomości. Do tego organu należy więc złożyć zaległą deklarację DN-1 oraz wpłacić podatek od nieruchomości.
Organy jednostek samorządu terytorialnego (JST) nie są jednak organami ścigania, a więc nie mogą obsłużyć czynnego żalu – czynny żal złożony do tych organów nie chroni przed odpowiedzialnością KKS.
…to gdzie złożyć czynny żal?
Do organu postępowania przygotowawczego.
Kodeks karny skarbowy precyzyjnie określa organy postępowania przygotowawczego, a więc organy, których zadaniem jest ściganie przestępstw i wykroczeń skarbowych. Są to przede wszystkim naczelnicy urzędów skarbowych, a w niektórych przypadkach również naczelnicy urzędów celno-skarbowych, Szef Krajowej Administracji Skarbowej oraz wybrane służby (np. Policja, ABW, CBA).
Obecnie w każdym województwie został wyznaczony jeden naczelnik urzędu skarbowego, którego zadaniem jest prowadzenie postępowań przygotowawczych – i to do tego organu, właściwego dla miejsca położenia nieruchomości, należy złożyć czynny żal.
Pułapka nr 2:
Czynny żal powinien zostać sporządzony i podpisany zgodnie z przepisami. Brak chociażby jednego elementu czy podpisu osób, których to dotyczy, nie daje ochrony.
Jak na tę sprawę zapatruje się Ministerstwo Finansów?
W oficjalnych komunikatach zamieszczonych na stronie www.gov.pl, Ministerstwo Finansów wskazuje, że: „czynny żal składasz do organu, w którym się rozliczasz”[1].
Taka informacja może wprowadzić w kosztowny błąd. Złożenie czynnego żalu do organu JST nie wywoła skutków prawnych – w takiej sytuacji czynny żal zostanie przekazany zgodnie z właściwością do naczelnika urzędu skarbowego.
Problem tkwi w tym, że w praktyce może to nastąpić z opóźnieniem, na które podatnik nie ma wpływu. A to z kolei rodzi istotne ryzyko utraty ochrony płynącej z czynnego żalu.
Pułapka nr 3:
W przypadku podatku od nieruchomości czynnego żalu nie składa się do organu, w którym rozliczany jest ten podatek.
Podsumowanie
Złożenie czynnego żalu w związku z niedopełnieniem obowiązków w podatku od nieruchomości nie jest oczywistym procesem.
W przypadku złożenia czynnego żalu do organu JST, ryzyko wszczęcia postępowania karnego skarbowego w okresie przekazywania dokumentu zgodnie z właściwością nie ma charakteru jedynie teoretycznego. Jest to realne zagrożenie, które może skutkować poniesieniem przez podatnika odpowiedzialności karnej skarbowej, pomimo jego dobrowolnego ujawnienia popełnionego wykroczenia lub przestępstwa skarbowego oraz działania w celu naprawienia skutków tego czynu.
Jak możemy pomóc?
W przypadku niedopełnienia obowiązków na gruncie podatku od nieruchomości, nasz zespół ekspertów pomoże w zmniejszeniu ryzyk z tym związanych, w tym:
- ustalimy właściwość organu, do którego należy złożyć czynny żal,
- przygotujemy czynny żal ze wszystkimi niezbędnymi elementami,
- ustalimy krąg osób, które mogą ponosić odpowiedzialność karną skarbową.
W dzisiejszych czasach szczególnego znaczenia nabiera również odpowiednie zarządzanie funkcją podatkową i działania prewencyjne. Chętnie wspieramy naszych Klientów w tym zakresie poprzez:
- audyty i przeglądy rozliczeń podatkowych,
- wdrażanie procedur i instrukcji mających na celu ograniczenie występowania ryzyk,
- szkolenia pracowników, kadry zarządzającej i menedżerskiej, zwiększających świadomość podatkową w codziennej pracy.
Zapraszamy do kontaktu.
***
[1] https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/ou73
Powiązane treści
Postępowania
Przedsiębiorcy pod lupą fiskusa. Niełatwe relacje podatników i organów podatkowych (Raport MDDP i Konfederacji Lewiatan)
Ważne zmiany dotyczące właściwości urzędów skarbowych – istotnym terminem 15 października 2025 r.
Interpretacja ogólna MF: czyli jak rozumieć orzeczenia TSUE dotyczące solidarnej odpowiedzialności?
Kontrola podatkowa a kontrola celno-skarbowa – różnice, przebieg, uprawnienia
Kontrola podatkowa a postępowanie podatkowe – czym są i co je różni?
Wznowienie postępowania możliwe także przy wcześniej znanych podatnikowi dowodach – przełomowa uchwała NSA
Zasada rozstrzygania wątpliwości faktycznych na korzyść podatnika – czy nowe przepisy rzeczywiście będą chronić podatnika?
Starszy menedżer | Doradca podatkowy | Szef zespołu postępowań podatkowych i sądowych
Tel.: +48 600 816 431
Starsza konsultantka | Doradczyni podatkowa
Tel.: +48 503 972 646
Filip Szwejkowski
Konsultant
Tel.: +48 518 402 593