Stosowanie Objaśnień przy wypłatach do funduszy inwestycyjnych

Artykuł nr 5 z cyklu dot. Objaśnień WHT.

Opublikowane przez Ministerstwo Finansów Objaśnienia podatkowe dotyczące stosowania tzw. klauzuli rzeczywistego właściciela dla celów podatku u źródła (dalej: Objaśnienia), mają na celu doprecyzowanie zasad stosowania tej klauzuli w kontekście obowiązku poboru przez płatników podatku u źródła.

Jednym z zagadnień, które w przeszłości budziło wątpliwości, była możliwość stosowania preferencji podatkowych przy wypłatach dokonywanych na rzecz zagranicznych funduszy inwestycyjnych.

Preferencje podatkowe przysługujące zagranicznym funduszom inwestycyjnym

W obecnym stanie prawnym zagraniczne fundusze inwestycyjne uzyskujące w Polsce przychody, mogą powoływać się na:

1. 1. zwolnienie od podatku przewidziane w ustawie o CIT dla określonych rodzajów zagranicznych funduszy inwestycyjnych (tzw. zwolnienie funduszowe),
   2. obniżone stawki podatku u źródła lub zwolnienia wynikające z umów o unikaniu podwójnego opodatkowania (UPO),
   3. zwolnienia partycypacyjne przewidziane w ustawie o CIT dotyczące dywidend, odsetek i należności licencyjnych.

Każde ze zwolnień ma określone warunki i ich zastosowanie w danym przypadku wymaga szczegółowej analizy. 

Z perspektywy zastosowania Objaśnień kluczowe są te zwolnienia i obniżone stawki podatku, których warunkiem jest by odbiorca należności był ich rzeczywistym właścicielem.

Fundusz inwestycyjny i rzeczywista działalność gospodarcza

Objaśnienia precyzują wymogi dotyczące substratu majątkowo-osobowego odbiorcy należności, które muszą być spełnione, aby dany podmiot mógł zostać uznany za jej rzeczywistego właściciela i tym samym mógł skorzystać z preferencji podatkowych.

Jest to o tyle istotne, o ile organy podatkowe niekiedy kwestionują status funduszu inwestycyjnego jako rzeczywistego właściciela uzyskiwanych przychodów. Organy podatkowe stwierdzają bowiem, że fundusz inwestycyjny nie posiada wystarczającego substratu majątkowego do prowadzenia rzeczywistej działalności gospodarczej.

Objaśnienia wskazują, że poziom wymaganego substratu majątkowo-osobowego może być niższy w spółkach prowadzących działalność inwestycyjną niż w spółkach operacyjnych. Należy jednak pamiętać, że niektóre wymogi wciąż muszą być spełnione, w szczególności posiadanie przez fundusz biura oraz wykwalifikowanego personelu, który umożliwia prowadzenie działalności.

Specyfika działalności funduszy inwestycyjnych polega na zarządzaniu dużym majątkiem przy relatywnie niedużym zaangażowaniu własnych środków. Fundusze często korzystają przy tym z outsourcingu wielu funkcji, takich jak siedziba, księgowość czy usługi IT. Wszystko to najczęściej jest zapewniane przez podmioty zewnętrzne, często jest to umowa z zarządzającym. Nie oznacza to jednak, że fundusze inwestycyjne nie prowadzą rzeczywistej działalności. Istotne jest płynące z Objaśnień zastrzeżenie, że o prowadzeniu „rzeczywistej działalności gospodarczej” decydować będzie nie tyle forma prawna posiadania prawa do korzystania z biura (własność, najem, dzierżawa itp.) czy zatrudnienia pracowników (umowa o pracę, umowa zlecenia, tzw. globalna umowa o mobilności itp.), co fakt obciążenia podmiotu ich kosztami w zakresie uzasadniającym założenie, że decyzje podejmowane w ramach takiego podmiotu w odniesieniu do badanej należności są podejmowane na jego rzecz (dla jego korzyści).

Czy inwestycyjny charakter funduszu jest problemem?

Idąc dalej, fundusze inwestycyjne często spotykają się z zarzutem, że nie są rzeczywistymi właścicielami uzyskiwanych przychodów, właśnie ze względu na swój inwestycyjny charakter, co oznacza, że nie osiągają przychodów dla własnej korzyści. Z takim poglądem niezmiernie trudno jest polemizować. Każdy podmiot korporacyjny działa w interesie swoich właścicieli – udziałowców, akcjonariuszy, inwestorów. Tym niemniej działanie w interesie właścicieli przede wszystkim oznacza działanie w interesie własnym, tj. osiąganie własnych korzyści. Fundusz inwestycyjny z definicji jest wehikułem zbiorowego inwestowania. Oznacza to, że zbiera środki od inwestorów w celu ich lokowania, działa ze szczególnym uwzględnieniem interesów tych inwestorów i w celu osiągnięcia zysku. Zanim jednak do ewentualnej wypłaty zysku do inwestorów dojdzie, fundusz musi zadbać o swoje interesy. Można zaryzykować stwierdzenie, że z perspektywy celów fundusz inwestycyjny różni się od spółki prowadzącej fabrykę jedynie przedmiotem inwestycji. Inwestycje funduszu są bowiem przede wszystkim inwestycjami na rynkach finansowych, przez co sam fundusz, co wskazaliśmy wyżej, ma ograniczoną potrzebę co do posiadanego majątku trwałego, biur, wyposażenia czy pracowników.

Z tej perspektywy istotne będą wskazówki płynące z Objaśnień określające, kiedy można mówić o „uzyskiwaniu własnej korzyści” z należności. Objaśnienia tłumaczą to jako brak bezwzględnego obowiązku reinwestowania otrzymywanych należności. Jeżeli w ramach prowadzonej działalności podmiot ma faktyczną możliwość korzystania z danej należności dla własnej korzyści, ponosi ryzyko związane z utratą tej należności, posiada zasoby tworzone z takich należności, pozwalające na bieżące funkcjonowanie podmiotu, pokrywanie zobowiązań, zabezpieczenie prowadzonej działalności gospodarczej, to podmiot ten powinien zostać uznany za rzeczywistego właściciela. I nie zmieni tej kwalifikacji fakt niereinwestowania otrzymanej płatności a przeznaczenie jej na wypłatę do wspólników. W podobny sposób należy ocenić działanie funduszy inwestycyjnych.