Kwalifikacja jednorazowo udzielonej pożyczki jako transakcji pomocniczej

Wyrok NSA z 22 października 2025 r., sygn. I FSK 1504/22.

Czego dotyczyła sprawa?

Sprawa dotyczyła ustalenia, czy jednorazowa pożyczka udzielona przez spółkę prowadzącą działalność związaną z oprogramowaniem stanowi transakcję pomocniczą, o której mowa w art. 90 ust. 6 pkt 2 ustawy o VAT. W związku z tym pojawiło się pytanie, czy uzyskany obrót w postaci odsetek od tej pożyczki powinien zostać przez spółkę wliczony do obrotu branego od uwagę przy kalkulacji proporcji odliczenia podatku naliczonego[1]. Pożyczka miała charakter incydentalny, a zasadniczym motywem udzielenia pożyczki było umożliwienie dłużnikowi – niemieckiej spółce – sfinansowania zakupu akcji spółki.  Dodatkowo spółka zwróciła się do organu z pytaniem, czy przysługuje jej prawo do odliczenia VAT z faktury za zakupione usługi nadzoru nad spłatą pożyczki.

Stanowisko KIS

Dyrektor KIS w interpretacji z 14 lutego 2022 r.[2] uznał, że świadczona przez spółkę usługa udzielenia pożyczki jest związana z jej zasadniczą działalnością gospodarczą. Stanowi ona bezpośrednie rozszerzenie tej działalności, a zatem czynność ta nie ma charakteru usługi pomocniczej, o której mowa w art. 90 ust. 6 pkt 2 ustawy o VAT. Oznacza to, że uzyskany obrót w postaci odsetek od pożyczki należy uwzględniać przy wyliczaniu proporcji odliczenia podatku naliczonego. Ponadto, zdaniem organu, spółce nie przysługuje prawo do obniżenia podatku należnego o kwotę podatku wynikającego z faktury zakupowej, ponieważ zakup tej usługi nie jest powiązany z wykonaniem przez spółkę czynności opodatkowanych.

Oddalenie skargi spółki przez WSA

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie w wyroku z 2 czerwca 2022 r.[3] oddalił skargę spółki, uznając, że stanowisko organu podatkowego jest prawidłowe. W ocenie WSA sama sporadyczność w sensie incydentalności nie jest wystarczająca do uznania danej czynności za pomocniczą w odniesieniu do prowadzonej przez podatnika działalności gospodarczej. Konieczne jest także ustalenie znaczenia tej czynności dla ogółu prowadzonej działalności gospodarczej. Zdaniem WSA, zawierając umowę pożyczki w związku z transakcją zbycia udziałów, spółka przewidywała i określała zarazem, że odsetki od udzielonej nabywcy kwoty będą stanowiły dla niej dodatkowe wynagrodzenie. Ponadto WSA przyznał słuszność organowi podatkowemu, który uznał za istotne, że stosunek odsetek od udzielonej pożyczki do całości obrotów spółki z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej jest znaczący i kształtuje się na przestrzeni lat na wysokim poziomie.

Wyrok NSA

NSA nie zgodził się z organem, że świadczona przez spółkę usługa udzielania pożyczki jest związana z zasadniczą działalnością gospodarczą spółki i stanowi bezpośrednie rozszerzenie tej działalności, z uwagi na znaczący udział procentowy uzyskiwanego wynagrodzenia (odsetek od udzielonej pożyczki) w całości obrotu spółki.

Zdaniem NSA sam fakt, że odsetki od pożyczki stanowią znaczącą część obrotu spółki, nie przesądza o tym, że udzielenie tej pożyczki nie może mieć charakteru czynności pomocniczej.

NSA odwołał się do wyroku TSUE z 29 kwietnia 2004 r.[4], w którym Trybunał stwierdził, że sam fakt, wyższych dochodów z pożyczek niż z działalności głównej przedsiębiorstwa nie wyklucza uznania ich za transakcje sporadyczne. Ponadto, według Trybunału, zadaniem sądu krajowego jest ustalenie, czy udzielanie pożyczek obejmuje wyłącznie bardzo ograniczone wykorzystanie aktywów lub usług podlegających podatkowi VAT i w takim przypadku wyłączenie tych transakcji z obliczenia części podatku podlegającej odliczeniu.

NSA podzielił stanowisko organu jedynie w części dotyczącej tego, że spółce nie przysługuje prawo do odliczenia podatku wynikającego z zakupu usługi nadzoru, jednocześnie wskazując, że udzielenie pożyczki nie wiąże się z wykorzystaniem żadnych aktywów spółki w zakresie podatku naliczonego.

Znaczenie dla VAT

Ustawa o VAT nie zawiera definicji pojęcia „charakter pomocniczy”, co sprawia, że kwestia ta budzi wątpliwości oraz spory między podatnikami i organami podatkowymi. Wyrok NSA ma istotne znaczenie dla podatników dokonujących incydentalnych czynności udzielania pożyczek, gdy odsetki od udzielonej pożyczki mają znaczący udział w przychodach – co jednak zdaniem NSA nie przesądza automatycznie o braku pomocniczego charakteru tych czynności.

***

[1] O której mowa w art. 90 ust. 2 i nast. ustawy o VAT.

[2] Interpretacja z 14 lutego 2022 r., sygn. 0111-KDIB3-1.4012.960.2021.2.ICZ.

[3] Wyrok z 2 czerwca 2022 r., sygn. I SA/Rz 243/22.

[4] Wyrok TSUE z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie C-77/01 (Empresa de Desenvolvimento Mineiro SGPS SA – EDM).