TSUE: członek zarządu ma prawo się bronić – kolejny ważny wyrok w sprawie solidarnej odpowiedzialności

30 kwietnia 2025 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał kolejne istotne orzeczenie dotyczące zgodności z prawem UE polskich przepisów o solidarnej odpowiedzialności członków zarządu za zaległości podatkowe spółek kapitałowych (sygn. C-278/24 Genzyński).

TSUE orzekł, że obowiązujące regulacje – choć dopuszczalne w świetle prawa unijnego – nie mogą pozbawiać członków zarządu rzeczywistej możliwości obrony swoich praw.

Solidarna odpowiedzialność członków zarządu – co obecnie mówią przepisy?

Zgodnie z Ordynacją podatkową, członkowie zarządu ponoszą odpowiedzialność solidarną za zobowiązania spółki kapitałowej powstałe w okresie, w którym pełnili swoją funkcję, a egzekucja z majątku tej spółki okaże się bezskuteczna.

Przepisy dopuszczają uwolnienie się od tej odpowiedzialności:

• gdy we właściwym czasie został złożony wniosek o upadłość tej spółki,
• lub gdy brak złożenia wniosku o upadłość nastąpił bez winy członka zarządu.

Praktyka pokazuje jednak, że realne zastosowanie tych przesłanek jest często ograniczone, a odpowiedzialność zarządu bywa stosowana niemal automatycznie..

TSUE: prawo do obrony musi być realne. Trybunał zasadniczo nie zakwestionował obowiązujących w Polsce przepisów dotyczących odpowiedzialności solidarnej funkcjonującego w Polsce. Przedstawił jednak wytyczne, w jaki sposób należy intepretować te przepisy, aby były zgodne z prawem unijnym.

TSUE podkreślił, że osoba pełniąca funkcję członka lub byłego członka zarządu musi mieć zapewnioną rzeczywistą (a nie tylko pozorną) możliwość obrony swoich praw w toku postępowania. Oznacza to, że członek zarządu powinien móc skutecznie wykazać, że:

• dochował należytej staranności przy prowadzeniu spraw spółki, a w momencie pełnienia przez niego funkcji nie istniały przesłanki do zgłoszenia wniosku o upadłość;
• ewentualne niezłożenie wniosku o upadłość (w przypadku wystąpienia przesłanek niewypłacalności) nie wynikało z jego winy.

Z orzeczenia wynika, że obowiązujący w Polsce mechanizm solidarnej odpowiedzialności członków zarządu powinien uwzględniać indywidualną sytuację członka zarządu oraz zapewniać mu realną możliwość realizowania prawa do obrony. TSUE podkreślił, że taki mechanizm nie może być oparty na zasadzie ryzyka i musi być stosowany tylko wówczas, gdy możliwe jest powiązanie działań członka zarządu z powstaniem zaległości podatkowej.

TSUE stwierdził również, że sam fakt powstania zaległości podatkowych nie oznacza automatycznego obowiązku złożenia wniosku o upadłość. Ocena konieczności takiego działania wymaga uwzględnienia całokształtu sytuacji finansowej spółki. W konsekwencji obowiązek ten może powstać dopiero gdy niewypłacalność stanie się trwała i oczywista.

Jakie są skutki orzeczenia TSUE?

Wyrok TSUE otwiera drogę do:

• wznowienia zakończonych postępowań przed organami podatkowymi i sądami administracyjnymi,
• skuteczniejszej obrony w trwających postępowaniach – dzięki temu orzeczeniu członkowie zarządu zyskują nowe argumenty, które mogą doprowadzić do uwolnienia się od solidarnej odpowiedzialności.

Jedna jaskółka wiosny nie czyni…

…ale dwie już mogą! To już drugi wyrok Trybunału w ostatnim czasie dotyczący solidarnej odpowiedzialności zarządu. W sprawie C-277/24 (Adjak) z 27 lutego 2025 r., TSUE wskazał, że członek zarządu musi mieć dostęp do akt sprawy prowadzonej wobec spółki i możliwość skutecznego zakwestionowania ustaleń organów podatkowych w tym zakresie.

Oba wyroki– Adjak oraz Genzyński – wyznaczają nowy kierunek interpretacyjny i jasno wskazują na potrzebę zmian w krajowej praktyce stosowania przepisów.

Co dalej? Terminy i działania

Wyrok w sprawie Adjak został już opublikowany w Dzienniku Urzędowym UE 22 kwietnia 2025 r., co oznacza, że:

• termin na złożenie wniosków o wznowienie postępowań przed organami podatkowymi upływa 22 maja 2025 r.
• termin na złożenie wniosku o wznowienie postępowania przed sądami administracyjnymi upływa 22 lipca 2025 r.

Na publikację wyroku w sprawie Genzyński jeszcze czekamy, ale warto już teraz przeanalizować sprawy, w których zastosowano mechanizm odpowiedzialności solidarnej i przygotować się na możliwe działania.