Czy obecność rodziny w Polsce przesądza o Twojej rezydencji podatkowej?

Wielu podatników żyjących i pracujących za granicą zadaje sobie pytanie: czy sam fakt, że moja rodzina mieszka w Polsce, oznacza, że nadal jestem polskim rezydentem podatkowym?

Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna. Samo zamieszkiwanie małżonka czy dzieci w Polsce nie przesądza jeszcze o tym, że centrum interesów osobistych podatnika znajduje się właśnie tutaj. Ustalenie rezydencji podatkowej wymaga całościowej analizy sytuacji życiowej podatnika – zarówno osobistej, jak i zawodowej. Kluczowe jest szerokie rozumienie pojęcia „centrum interesów osobistych i gospodarczych”, które wykracza poza więzi rodzinne i obejmuje także takie elementy jak: miejsce pracy, aktywność społeczna, majątek czy plany na przyszłość.

To podejście potwierdził Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w wyroku z 6 lutego 2025 r. (sygn. I SA/Gl 1258/23), wskazując, że samo zamieszkiwanie rodziny w Polsce nie może być jedynym kryterium decydującym o rezydencji podatkowej.

Rezydencja podatkowa

Aby odpowiedzieć na tak postawione pytanie, należy najpierw określić, jakie kryteria – zgodnie z ustawą o PIT – decydują o rezydencji podatkowej osoby fizycznej. Osoba fizyczna jest uznawana za rezydenta podatkowego w Polsce, jeżeli:

• posiada na terytorium Polski centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub
• przebywa w Polsce dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.

Każda z przesłanek podlega samodzielnej ocenie, co jest równoznaczne z tym, że wystarczy spełnienie którejkolwiek z nich, aby uznać, że podatnik posiada nieograniczony obowiązek podatkowy w Polsce. Należy mieć na uwadze, że wskazane przepisy stosuje się z uwzględnieniem umów o unikaniu podwójnego opodatkowania [dalej: UPO], których stroną jest Polska.

Reguły kolizyjne w UPO

Samo stwierdzenie, że dana osoba posiada miejsce zamieszkania na terytorium Polski w rozumieniu przepisów krajowych, nie oznacza jeszcze automatycznie powstania po jej stronie nieograniczonego obowiązku podatkowego w Polsce. W takiej sytuacji należy uwzględnić postanowienia odpowiedniej UPO.

Jeśli zgodnie z przepisami krajowymi, dana osoba może być uznana za rezydenta podatkowego w dwóch państwach jednocześnie, ostateczne ustalenie miejsca rezydencji następuje na podstawie tzw. reguł kolizyjnych, stosowanych w poniższej kolejności:

• Stałe miejsce zamieszkania – rezydencja podatkowa przypada państwu, w którym osoba posiada stałe miejsce zamieszkania.
• Ośrodek interesów życiowych – jeśli dana osoba ma stałe miejsce zamieszkania w obu państwach, rezydencję określa się w tym, z którym posiada ściślejsze powiązania osobiste i gospodarcze (czyli ośrodek interesów życiowych).
• Zwykłe miejsce pobytu – w razie braku możliwości ustalenia ośrodka interesów życiowych lub braku stałego miejsca zamieszkania, rezydencję przypisuje się państwu, w którym osoba zazwyczaj przebywa.
• Obywatelstwo – jeśli osoba zwykle przebywa w obu państwach lub w żadnym z nich, rezydencję ustala się w państwie, którego jest obywatelem.
• Porozumienie właściwych organów – gdy osoba jest obywatelem obu państw lub żadnego z nich, ostateczna decyzja należy do właściwych organów obu państw, które podejmują ją w drodze wzajemnego porozumienia.

Dotychczasowa praktyka organów podatkowych

Do niedawna organy podatkowe przywiązywały kluczowe znaczenie do miejsca zamieszkania najbliższej rodziny jako wyznacznika centrum interesów osobistych. Przykładem może być interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 4 maja 2023 r. (sygn. 0115-KDIT2.4011.146.2023.2.ENB).

Sprawa dotyczyła podatnika, który od wielu lat mieszkał i pracował w Wielkiej Brytanii, gdzie uzyskiwał wyłącznie dochody, posiadał rezydencję podatkową, ubezpieczenia, prawo jazdy i związki społeczne. W Polsce przebywał sporadycznie, jednak tu mieszkała jego żona i dwoje małoletnich dzieci. Podatnik był też współwłaścicielem domu oraz właścicielem działki i samochodu w Polsce.

Pomimo silnych związków zawodowych i społecznych z Wielką Brytanią, organ podatkowy uznał, że centrum interesów życiowych podatnika znajduje się w Polsce. Wskazano na jego trwałe powiązania osobiste i majątkowe z krajem, m.in. obecność rodziny, wspólność majątkową z żoną oraz posiadanie nieruchomości i konta bankowego.

W ocenie organu, również zgodnie z Konwencją między Polską a Wielką Brytanią, to Polska – ze względu na ściślejsze powiązania osobiste i gospodarcze – powinna być uznana za państwo rezydencji podatkowej podatnika.

Objaśnienia podatkowe dot. rezydencji podatkowej

Stanowisko to znajduje potwierdzenie w objaśnieniach podatkowych Ministra Finansów z 29 kwietnia 2021 r. dotyczących rezydencji podatkowej i zakresu obowiązku podatkowego w Polsce. Wskazano w nich, że ośrodek interesów życiowych zazwyczaj wiąże się z obecnością w Polsce najbliższej rodziny oraz posiadaniem nieruchomości. Jak zaznaczono – cyt.:

 „W praktyce, czynnikiem branym najczęściej pod uwagę jest obecność w Polsce współmałżonka, partnera lub małoletnich dzieci. W związku z tym, wyjazd do innego państwa wraz z całą rodziną w większości przypadków powodować będzie przeniesienie centrum interesów osobistych do tego państwa. Natomiast wyjazd do pracy za granicę, podczas gdy małżonek oraz dzieci pozostają w Polsce, powodować będzie najczęściej utrzymanie centrum interesów osobistych na terytorium Polski”.

Zmiana stanowiska

Obecnie organy podatkowe coraz częściej odchodzą od zawężonego podejścia, zgodnie z którym decydujące znaczenie dla określenia centrum interesów osobistych miało miejsce zamieszkania najbliższej rodziny. Coraz większą wagę przykłada się również do aktywności społecznej, zawodowej, kulturalnej czy obywatelskiej prowadzonej poza granicami kraju.

Choć pozostawienie w Polsce małżonka i małoletnich dzieci, przy utrzymaniu bliskich relacji, wciąż stanowi istotny element powiązań osobistych, nie jest to przesłanka wystarczająca do uznania, że centrum interesów życiowych znajduje się w Polsce – szczególnie gdy podatnik faktycznie funkcjonuje za granicą i planuje w przyszłości przeniesienie rodziny.

Stanowisko to potwierdza wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 6 lutego 2025 r. (sygn. I SA/GI 535/24), który dotyczył podatnika przebywającego i pracującego w Zjednoczonych Emiratach Arabskich. Mimo że jego żona i dzieci pozostawały w Polsce, a on sam uczestniczył w kosztach ich utrzymania, sąd uznał, że centrum interesów życiowych podatnika znajduje się za granicą.

Warto zauważyć, że stan faktyczny tej sprawy był zbliżony do opisanego wcześniej przypadku interpretacji indywidualnej DKIS z 2023 r., w której organ – mimo podobnych okoliczności – uznał, że centrum interesów życiowych znajduje się w Polsce. Tymczasem WSA w Gliwicach podkreślił, że sam fakt pozostawienia rodziny w kraju ojczystym, przy zachowaniu z nią relacji, nie przesądza jeszcze o rezydencji podatkowej. Szczególne znaczenie ma w tym kontekście postęp technologiczny, który umożliwia stały kontakt z bliskimi bez potrzeby fizycznej obecności w kraju.

Podsumowanie

Określenie rezydencji podatkowej osoby fizycznej wymaga indywidualnej, wieloaspektowej analizy całej sytuacji życiowej podatnika – zarówno w sferze osobistej, jak i zawodowej. Choć fakt, że rodzina pozostaje w Polsce, może być ważnym elementem oceny, nie stanowi on samodzielnie przesądzającego kryterium. Obecne orzecznictwo oraz zmieniające się podejście organów podatkowych wskazują na rosnącą rolę innych czynników, takich jak miejsce aktywności zawodowej, zaangażowanie społeczne, czy przyszłe plany życiowe realizowane poza granicami kraju.

Jeżeli mieszkasz i pracujesz za granicą, a Twoi bliscy pozostają w Polsce – warto ostrożnie podchodzić do kwestii rezydencji podatkowej. W takiej sytuacji rekomendujemy skonsultowanie się z doradcą podatkowym, aby właściwie ocenić swoją sytuację i uniknąć potencjalnych niejasności lub sporów z organami podatkowymi.

Zachęcamy do kontaktu – oferujemy wsparcie w zakresie rzetelnej oceny rezydencji podatkowej oraz identyfikacji związanych z nią obowiązków w Polsce.