Wykreślenie z rejestru VAT za uporczywe naruszenie obowiązków podatkowych – stanowisko TSUE

Wykreślenie podatnika z rejestru VAT niesie za sobą poważne konsekwencje zarówno dla samego podatnika, jak i dla nabywców towarów oraz usługodawców. W związku z tym należy rozważyć, czy wystarczające jest, aby organ podatkowy jedynie stwierdził niespełnienie przez podatnika wymogów niezbędnych do posiadania statusu podatnika VAT, aby dokonać jego wykreślenia z rejestru.

Do tej kwestii odniósł się Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) w wyroku z dnia 3 kwietnia 2025 roku w sprawie C-164/24, podkreślając, że prawo unijne sprzeciwia się przepisom krajowym, które przewidują możliwość wykreślenia przez właściwy organ podatkowy podatnika z rejestru VAT z powodu uchybienia jego obowiązkom w zakresie podatku VAT bez zbadania charakteru popełnionych naruszeń i zachowania danego podatnika.

Tło sprawy

Spółka Citylad, bułgarska spółka prawa handlowego zarejestrowana jako podatnik VAT w Bułgarii, prowadziła działalność w sektorze budowlanym. W wyniku przeprowadzonej kontroli podatkowej bułgarski organ podatkowy podjął decyzję o wykreśleniu spółki z rejestru VAT. Decyzję tę uzasadniono systematycznym niewywiązywaniem się spółki z obowiązków wynikających z prawa krajowego, polegającym na niezapłaceniu zadeklarowanego i należnego podatku VAT za łącznie pięć okresów rozliczeniowych. Decyzja została utrzymana w mocy przez organ drugiej instancji. Ostatecznie sprawa trafiła do sądu administracyjnego, który powziął wątpliwość co do zgodności przepisów krajowych przewidujących możliwość wykreślenia spółki z rejestru VAT z prawem unijnym, argumentując, że dyrektywa VAT nie przewiduje możliwości wyłączenia podatnika z systemu VAT.

Stanowisko TSUE

TSUE w swoim wyroku z dnia 3 kwietnia 2025 roku orzekł, że „art. 213 ust. 1 akapit pierwszy i art. 273 dyrektywy VAT, a także zasady pewności prawa i proporcjonalności należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie przepisom krajowym, które – zgodnie z ich wykładnią dokonaną przez organy podatkowe i sądy krajowe – przewidują możliwość wykreślenia przez właściwy organ podatkowy z rejestru VAT podatnika z tego względu, że uchybił on swoim obowiązkom z tytułu VAT, bez zbadania charakteru popełnionych naruszeń i zachowania danego podatnika”.

Trybunał zaznaczył, że wykreślenie z rejestru VAT przewidziane w przepisach krajowych w odniesieniu do podatników, którzy naruszyli swoje obowiązki w zakresie tego podatku bez zbadania charakteru popełnionych naruszeń, należy uznać za sankcję zbyt dotkliwą i niezgodną z zasadami proporcjonalności i pewności prawa.

Należy podkreślić, że zasada proporcjonalności wymaga, aby środki podejmowane przez państwo członkowskie były adekwatne i niezbędne do osiągnięcia zamierzonego celu, nie wykraczając poza to, co jest konieczne. Zgodnie z orzecznictwem, wykreślenie z rejestru VAT bez pełnej analizy zachowania danego podatnika nie może zostać uznane za zgodne z tą zasadą. Bez zbadania charakteru i zakresu ewentualnego oszustwa podatkowego niemożliwa jest ocena, czy nałożona sankcja będzie odpowiednia do zapewnienia pełnego poboru VAT i zwalczania oszustw w tym obszarze.

Zasada pewności prawa, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, ma na celu zagwarantowanie przewidywalności sytuacji i stosunków prawnych oraz wymaga w szczególności, aby sytuacja podatnika w zakresie jego praw i obowiązków względem organów podatkowych nie mogła być w nieskończoność kwestionowana. Z powyższego wynika, że sankcja polegająca na wykreśleniu podatnika z rejestru VAT bez formalnego zakazu wykonywania działalności podlegającej opodatkowaniu VAT może prowadzić do stałego, powtarzającego się podważania sytuacji podatkowej zarówno samego podatnika, jak i nabywców towarów oraz usługobiorców.

Komentarz

Omawiany wyrok TSUE, mimo że dotyczy bułgarskich przepisów, powinien stanowić wytyczną dla polskich organów podatkowych przy podejmowaniu decyzji o wykreśleniu podatnika z rejestru czynnych podatników VAT. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej podkreśla kluczową konieczność indywidualnej oceny sytuacji podatnika przez organy podatkowe. Wszelkie decyzje, w tym o wykreśleniu z rejestru VAT, powinny opierać się wyłącznie na rzetelnych, obiektywnych i legalnie pozyskanych dowodach. Każda taka decyzja musi być starannie uzasadniona zarówno pod względem prawnym, jak i faktycznym. Automatyczne wykreślenie podatnika na podstawie powierzchownej analizy skutkuje licznymi negatywnymi konsekwencjami podatkowymi.