CIT estoński – NSA uznaje każdą pożyczkę za ukryty zysk

Naczelny Sąd Administracyjny opowiedział się za uznawaniem każdej pożyczki udzielanej podmiotowi powiązanemu za ukryty zysk opodatkowany ryczałtem od dochodów spółek. W wyroku z 9 października 2024 r.[1] po raz pierwszy NSA potwierdził słuszność stanowiska organów podatkowych w temacie, który od początku obowiązywania przepisów o CIT estońskim rodzi wątpliwości interpretacyjne i spory[2].

Wykładnia przyjęta przez NSA nie uwzględnia argumentów podnoszonych w odmiennej, korzystnej dla podatników linii orzeczniczej niektórych wojewódzkich sądów administracyjnych[3].

Argumentacja NSA

Chociaż wskazany wyrok NSA został wydany w październiku 2024 r., jego uzasadnienie opublikowano w ostatnich dniach. Wynika z niego, że NSA uznaje pożyczki udzielane przez spółkę stosującą CIT estoński  podmiotowi powiązanemu za ukryty zysk z samego faktu ich udzielenia, niezależnie od kontekstu gospodarczego czy celu transakcji. Sąd pominął przy tym fakt, że – zgodnie z  ustawą o CIT – aby świadczenie zostało uznane za ukryty zysk, konieczne jest wykazanie jego związku z prawem do udziału w zysku.

Przeciwna linia orzecznicza

Odmienne stanowisko zajmuje część wojewódzkich sądów administracyjnych, które uznają, że wypłata pożyczki na rzecz podmiotu powiązanego nie może być automatycznie kwalifikowana jako ukryty zysk tylko z tego powodu, że została wymieniona w katalogu  z art. 28m ust. 3 ustawy o CIT.

Sądy podkreślają, że przy wykładni tego przepisu należy uwzględnić zdanie wstępne oraz fakt, że katalog świadczeń ma charakter przykładowy, o czym świadczy sformułowanie „w szczególności”. W konsekwencji każda sytuacja powinna być oceniana indywidualnie, z uwzględnieniem możliwości wykazania w danym przypadku związku pożyczki z prawem do udziału w zysku, co wymaga analizy faktycznego celu i skutków transakcji.

Nadinterpretacja i arbitralność rozstrzygnięcia NSA

Zestawienie wyroku NSA z przytoczonymi rozstrzygnięciami wojewódzkich sądów administracyjnych pokazuje wyraźną rozbieżność w podejściu do wykładni art. 28m ust. 3 ustawy o CIT. Wojewódzkie sądy administracyjne dostrzegają złożoność rozstrzyganego problemu, prezentując podejście korespondujące z zasadami wykładni prawa, w tym zasadą racjonalnego ustawodawcy oraz istotą i celem regulacji dotyczących CIT estońskiego. Tymczasem NSA przyjął uproszczoną, profiskalną interpretację, abstrahującą od rzeczywistego  brzmienia przepisu i jego funkcji oraz celu. Prowadzi to do opodatkowania – niespójnego z system estońskiego CIT – wielu działań uzasadnionych ekonomicznie, które nie mają nic wspólnego z dystrybucją zysku.

Komentarz MDDP

Nie sposób zgodzić się z interpretacją zaprezentowaną w wyroku NSA. Choć sąd powołuje się na pierwszeństwo wykładni językowej, to ignoruje pełną treść przepisu, która jednoznacznie nakazuje analizę związku pożyczek z prawem do udziału w zysku.

Przeciwna linia orzecznicza wojewódzkich sądów administracyjnych pokazuje, że uzasadnione  jest podejście oparte na racjonalnej analizie prawnej i gospodarczej, uwzględniające zarówno wykładnię językową, jak i celowościową. Udzielanie pożyczek w celu poprawy płynności finansowej spółek powiązanych, na warunkach rynkowych, nie powinno automatycznie podlegać opodatkowaniu, gdyż nie w każdym przypadku jest dokonywane „w związku z prawem do udziału w zysku”.


***

[1] Sygn. II FSK 797/24.

[2] Wcześniej na ten temat pisaliśmy w artykule pt. „Czy każda pożyczka jest ukrytym zyskiem?”: https://www.mddp.pl/czy-kazda-pozyczka-jest-ukrytym-zyskiem/.

[3] Por. wyrok WSA we Wrocławiu z 27 marca 2025 r., sygn. I SA/Wr 817/24; wyrok WSA w Gliwicach z 6 czerwca 2024 r., sygn. I SA/Gl 1566/23; wyrok WSA w Gliwicach z 12 maja 2023 r., sygn. I SA/Gl 93/23.