Odpowiedzialność członków zarządu – kolejny ważny wyrok TSUE.

30 kwietnia Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wydał istotny wyrok dotyczący polskich przepisów regulujących solidarną odpowiedzialność członków zarządu za zaległości podatkowe spółki (sygn. C-278/24 Genzyński).

Wyrok ten kwestionuje cały model prowadzenia postępowań wobec członków zarządu. Ma zatem bezpośredni wpływ na wszystkie zakończone i toczące się postępowania w tym zakresie!

Jakie przepisy budziły wątpliwości?

Trybunał rozstrzygnął wątpliwości co do trzech kwestii związanych z solidarną odpowiedzialnością.

1. Odpowiedzialność niezależna od dobrej wiary lub winy

Zgodnie z obecnymi przepisami, członkowie zarządu ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe spółki bez wcześniejszego ustalenia, czy działali w dobrej/złej wierze lub czy nie dochowali należytej staranności – innymi słowy, czy to z powodu działań członka zarządu powstała zaległość spółki. Aktualnie przepisy nie przewidują możliwości uwolnienia się od takiej odpowiedzialności w przypadku uchybień wynikających z okoliczności niezależnych.

2. Oczekiwanie złożenia wniosku o upadłość mimo jego bezskuteczności

Polskie regulacje określają wąski katalog zdarzeń, które mogą uwolnić członków zarządu od odpowiedzialności solidarnej. Jedną z takich przesłanek jest złożenie we właściwym czasie wniosku o upadłość spółki. Jednocześnie na gruncie prawa upadłościowego taki wniosek może być złożony, jeżeli spółka posiada co najmniej dwóch wierzycieli. Oznacza to, że w świetle aktualnych przepisów nie wywoła skutków prawnych wniosek o upadłość spółki, w przypadku posiadania przez tę spółkę wyłącznie jednego wierzyciela. Pomimo tego, organy podatkowe oczekiwały od członków zarządu złożenia takiego wniosku, nawet pomimo jego nieskuteczności.

3. Nierówne traktowanie w zależności od liczby wierzycieli

Jak wskazał sąd odsyłający, w konsekwencji takiej konstrukcji przepisów, dochodzi do nierównego traktowania członków zarządów, w zależności od tego, ilu wierzycieli miała zarządzana przez nich spółka. Prowadzi to do sytuacji, w której wyłącznie członek zarządu spółki z co najmniej dwoma wierzycielami może uwolnić się od odpowiedzialności solidarnej.

Te trzy problemy wzbudziły wątpliwości WSA we Wrocławiu co do tego, czy przepisy zapewniają odpowiednie gwarancje procesowe członkom zarządu (w tym czy prawidłowo realizują prawo do obrony), w związku z czym skierował 3 pytania prejudycjalne do TSUE.

Co orzekł TSUE?

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w stwierdził, że polskie przepisy ograniczają prawo do obrony członków zarządu. Jak wynika z wyroku:

• Członkowie zarządu powinni mieć możliwość wykazania, że działali z zachowaniem należytej staranności przy prowadzeniu spraw spółki;
• Organy podatkowe nie mogą oczekiwać złożenia wniosku o upadłość spółki, jeżeli na podstawie obiektywnych okoliczności (istniejących w momencie pełnienia funkcji przez członka zarządu) nie można było uznać jej za niewypłacalną;
• Członkowie zarządu powinni mieć realne (a nie tylko iluzoryczne) prawo do wykazania, że wniosek o upadłość spółki – w przypadku jej niewypłacalności – nie został złożony nie z ich winy.

Co to oznacza dla członków zarządu?

Wpływ na zakończone postępowania

Członkowie zarządu mają możliwość wznowienia zakończonych postępowań o solidarnej odpowiedzialności przed organami podatkowymi i sądami oraz mogą kwestionować ich prawidłowość.

Wpływ na trwające postępowania

Członkowie zarządu zyskali też dodatkowe narzędzie obrony swoich praw w ramach toczących się postępowań (zarówno na etapie organów podatkowych, jak również sądów administracyjnych) poprzez możliwość wykazania, że działali zgodnie z należytą starannością. Może to obejmować składanie dodatkowych wyjaśnień, a także wniosków dowodowych w celu potwierdzenia własnego stanowiska.

Jakich podatków dotyczy wyrok TSUE?

Choć wyrok dotyczył podatku VAT, to wnioski przedstawione przez TSUE powinny mieć również zastosowanie do postępowań członków zarządu w zakresie innych danin.  

Krótkie terminy na działanie!  

Orzeczenie TSUE stanowi podstawę do wznowienia zakończonych postępowań, które były oparte na zakwestionowanym modelu odpowiedzialności.

W przypadku postępowań podatkowych termin na złożenie wniosku o wznowienie takiego postępowania wynosi 1 miesiąc od dnia publikacji wyroku TSUE w Dzienniku Urzędowym UE, zaś w przypadku postępowań sądowoadministracyjnych – 3 miesiące od dnia publikacji.

Również w trwających postępowaniach istotne jest jak najszybsze podjęcie działań, które pomogą wykluczyć ponoszenie odpowiedzialności.  

Wyrok TSUE powinien zostać opublikowany w Dzienniku Urzędowym w ciągu 1-2 miesięcy. Jednak już teraz należy przeanalizować, w jaki sposób może mieć on wpływ na Państwa postępowania dotyczące solidarnej odpowiedzialności.

Podsumowanie – jakie możliwości otwiera wyrok TSUE?

Wyrok TSUE to szansa dla członków zarządu na:

• wznowienie zakończonych postępowań przed organami podatkowymi i sądami administracyjnymi;
• kwestionowanie ostatecznych decyzji oraz wyroków dotyczących solidarnej odpowiedzialności;
• uchylenie decyzji i wyroków oraz odzyskanie środków zapłaconych przez członków zarządu;
• kwestionowanie ustaleń organów podatkowych dotyczących spółki w aktualnie toczących się postępowaniach o solidarnej odpowiedzialności.

📢 PUBLIKACJA WYROKU NASTĄPI W NIEDALEKIEJ PRZYSZŁOŚCI – WARTO SIĘ PRZYGOTOWAĆ NA SZYBKIE DZIAŁANIE!

lub z Państwa doradcą ze strony MDDP.

Niniejszy Tax Alert nie stanowi porady prawnej ani podatkowej. MDDP Michalik Dłuska Dziedzic i Partnerzy spółka doradztwa podatkowego spółka akcyjna nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie informacji zawartych w komunikacie bez wcześniejszego zasięgnięcia opinii doradców prawnych lub podatkowych.