Skład poszerzony NSA rozstrzygnie o opodatkowaniu wartości firmy podatkiem PCC

Co jakiś czas jak bumerang wraca na wokandę temat opodatkowania wartości firmy podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Ta problematyka nie ma charakteru czysto filozoficznych rozważań – przekłada się ona bowiem na całkiem realne kwoty podatku, często idące w miliony PLN, które mogą być należne w związku z transakcją zbycia przedsiębiorstwa.

Zarzewiem sporu na tym tle jest to czy dodatnia wartość firmy (goodwill) rozumiana jako różnica pomiędzy ceną sprzedaży przedsiębiorstwa a wartością rynkową wchodzących w skład tego przedsiębiorstwa rzeczy oraz praw majątkowych (składników materialnych oraz niematerialnych przedsiębiorstwa) powinna być uwzględniona przy ustalaniu podstawy opodatkowania PCC. W szczególności, czy stanowi ona prawo majątkowe podlegające opodatkowaniu podatkiem PCC w rozumieniu art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a.

Jak to zwykle bywa w takich przypadkach, na tym tle wykształciły się w judykaturze dwa poglądy.

Zwolennicy pierwszego z nich, forsowanego przez organy skarbowe, podnoszą, że goodwill stanowi  prawo majątkowe a w konsekwencji podlega on opodatkowaniu podatkiem PCC według stawki 1%. Do poglądu tego przychylał y się niekiedy wojewódzkie sądy administracyjne.

Drugi z poglądów sprowadza się do konstatacji, że goodwill jest wynikiem pewnego działania matematycznego. Jak wynika z definicji wartość firmy zawartej w ustawie o rachunkowości jest to wynik pewnego działania– cena płacona za przedsiębiorstwo pomniejszona o wartość rynkową poszczególnych składników przedsiębiorstwa. Co więcej  goodwill powstaje dopiero w momencie sprzedaży przedsiębiorstwa, a wcześniej nie ma żadnego bytu prawnego oddzielnego od samego przedsiębiorstwa. Nie może też być przedmiotem oddzielnego obrotu – nie można bowiem przenieść własności goodwillu bez przenoszenia własności przedsiębiorstwa. A skoro tak, to nieprawidłowym jest twierdzenie, jakoby wartość firmy stanowić miała prawo majątkowe. Gdyby goodwill miał stanowić prawo majątkowe to powinien on posiadać jakąś zobiektywizowaną wartość, która będzie pozwalać na przykład na porównanie dwóch różnych renom przedsiębiorstwa (goodwilli). Ważny w tym miejscu jest również argument, że goodwill powstaje dopiero w momencie sprzedaży przedsiębiorstwa. Skoro zatem wcześniej nie istniał to nie mógł być przedmiotem obrotu, a w konsekwencji opodatkowania. Odmienna teza prowadziłaby do złamania cywilistycznej zasady „Nemo plus iuris in alium transferre potest quam ipse habet”.

Jakkolwiek ostatnie wyroki WSA i NSA przychylały się do tezy o braku opodatkowania goodwillu podatkiem PCC, to wagę problemu dostrzegł NSA, który przedstawił składowi 7 sędziów NSA do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości: „Czy stanowi prawo majątkowe w rozumieniu art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a u.p.c.c. dodatnia wartość firmy (tzw. goodwill) rozumiana jako nadwyżka ceny nabycia nad wartością rynkową składników majątkowych przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części?”  (postanowienie NSA z dnia 19 października 2021 r., sygn. III FSK 271/21).

Wygląda więc na to, że kwestia kwalifikacji prawnej goodwillu doczeka się wreszcie rozstrzygnięcia na poziomie uchwały składu 7 osobowego NSA co powinno zakończyć spory z organami podatkowymi.