MDDP w mediach – podsumowanie tygodnia | 11-15 sierpnia 2025

Małżeństwo jako jeden podatnik – nowa era w polskim VAT 

Wyroki WSA we Wrocławiu z 5 sierpnia 2025 r. (w sprawach o sygn. I SA/Wr 92/23 i I SA/Wr 99/23) otwierają nowy rozdział w polskim systemie VAT. Orzeczenia te, wydane w następstwie wyroku TSUE w sprawie Grzera, są precedensowe. Wynika z nich, że na gruncie ustawy o VAT małżeństwo może być traktowane jako jeden podatnik VAT – podkreśla Dominika Woroszyło z zespołu VAT MDDP.

Dotychczas w przypadku sprzedaży nieruchomości przez małżonków pozostających we wspólności majątkowej małżeńskiej, organy podatkowe – niemal automatycznie – przyjmowały, że każdy z małżonków odrębnie jest podatnikiem VAT, przypisując mu połowę wartości sprzedaży. Taka praktyka akceptowana była także przez sądy administracyjne. Tymczasem – co potwierdzone zostało przez TSUE oraz WSA we Wrocławiu – nie ma ku temu żadnej podstawy prawnej.

Jak podkreśla nasza ekspertka:

„W przypadku sprawy małżeństwa X., TSUE oraz wrocławski WSA, dokonując wykładni pojęcia „podatnik VAT”, słusznie uwzględnili przepisy prawa rodzinnego dotyczące wspólności majątkowej małżeńskiej oraz zasad rozporządzania składnikami majątku wchodzącego do tej wspólności. Przepisy te miały bowiem faktyczny, istotny wpływ nie tyle na sposób, ale na możliwość dokonania prawnie skutecznej dostawy nieruchomości.

Prawo rodzinne przewiduje liczne ograniczenia w swobodnym dysponowaniu przez małżonków nieruchomościami, które znalazły się w ich majątku wspólnym. Przede wszystkim – co warte szczególnego podkreślenia – małżonkowie nie posiadają żadnych udziałów w majątku wspólnym, gdyż wspólność majątkowa małżeńska jest łączna, bezudziałowa. Tak też było w przypadku małżeństwa X. – nieruchomości, które zostały przez nie zbyte, były składnikiem ich majątku wspólnego. Oznacza to, że w żadnym momencie, żadne z małżonków X. nie mogło samodzielnie zbyć nieruchomości, ani jej części, ani posiadanych udziałów, gdyż żadne z nich nigdy nie posiadało samodzielnie ani nieruchomości, ani ich części, ani udziału w nieruchomościach. Aby skutecznie zbyć działki gruntu, musieli oni działać wspólnie. W przeciwnym razie, czynności byłyby nieważne. A zatem, wówczas nie doszłoby w ogóle do prawnie skutecznego przeniesienia prawa własności do nieruchomości, a z perspektywy VAT – nie doszłoby do dostawy towarów (skutecznego przeniesienia prawa do rozporządzania towarem jak właściciel).

TSUE, a za nim WSA we Wrocławiu, uznali jednak, że w okolicznościach zaistniałego stanu faktycznego, doszło do dostaw towarów, podlegających opodatkowaniu VAT. A skoro tak, to należało ustalić kto w tym przypadku jest podatnikiem VAT. Przyjęcie, iż podatnikami VAT byliby odrębnie pani X. i pan X., byłoby – moim zdaniem – błędne, co potwierdził również TSUE i wrocławski WSA. W związku z tym, iż w wymiarze zarówno prawnym, jak i faktycznym małżonkowie X. działali wspólnie, „jawili się” w stosunku do osób trzecich (organów podatkowych, nabywców, notariusza) jako działający razem, a nie samodzielnie oraz razem ponosili ryzyko gospodarcze związane z dokonywanymi dostawami towarów, należało uznać, że jeśli ktoś miałby być podatnikiem VAT z tytułu dokonanych dostaw, to powinno być to małżeństwo X.

Ustawa o VAT nie zawiera regulacji odnoszących się wprost do możliwości uznania małżeństwa za podatnika VAT. Z drugiej strony jednak, ani w ustawie o VAT, ani w Dyrektywie VAT nie wyłączono możliwości uznania małżeństwa pozostającego we wspólności majątkowej małżeńskiej i dokonującego rozporządzenia składnikami tego majątku, za podatnika VAT.

WSA we Wrocławiu dopatrzył się analogii – skądinąd moim zdaniem słusznie – do spółki cywilnej. W jej przypadku także w ustawie o VAT nie ma przepisu, który wprost wskazywałby, iż dla celów VAT uznaje się ją za podatnika VAT. W praktyce spółka cywilna jest jednak podatnikiem VAT, odrębnym od każdego z jej wspólników, pomimo tego, iż jest de facto umową cywilnoprawną, zawieraną przez wspólników w celu osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego. Nie jest więc jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej w rozumieniu cywilistycznym. Ustawa o VAT w oderwaniu więc od tego rozumienia, autonomicznie nadaje jej taki status.

Małżeństwo nie jest oczywiście umową, lecz pewnym stosunkiem społeczno-prawnym. Jednakże uważam, że nadanie małżeństwu X. statusu podatnika VAT, stosując analogię do statusu, jaki posiada spółka cywilna na gruncie ustawy o VAT, uznać należy za jak najbardziej zasadne”.

***

#WIĘCEJ w serwisie Prawo.pl >>
https://www.prawo.pl/podatki/prezydencki-projekt-zwolnienia-z-pit-dla-rodzin-z-dwojka-dzieci-prace-w-sejmie,534363.html.