Obowiązek podatkowy w VAT, czyli jak odróżnić obowiązek podatkowy od zobowiązania podatkowego

Pojęcie obowiązku podatkowego zostało zdefiniowane w art. 4 Ordynacji podatkowej, zgodnie z którym jest to wynikająca z ustaw podatkowych nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach. Definicje tą odnosimy do przepisów ustaw podatkowych (w tym również do ustawy o VAT). Wynika z niej przede wszystkim przymusowy oraz obiektywny charakter, na co wskazuje to, że powstaje on w momencie zaistnienia zdarzenia określonego w ustawie podatkowej, a więc niezależnie od woli stron czy też brzmienia umów cywilnoprawnych. Obowiązek podatkowy powstaje również niezależnie od organów podatkowych. Bez znaczenia pozostaje też to, czy osoby obciążone mają świadomość tego, że obowiązek podatkowy z tytułu dokonanych przez nich czynności powstał.

Istotną cechą odróżniającą pojęcie obowiązku podatkowego od zobowiązania podatkowego w rozumieniu art. 5 Ordynacji podatkowej, czyli wynikającego z obowiązku podatkowego zobowiązania podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego jest jego nieskonkretyzowany charakter. Fakt, że na danym podmiocie ciąży powinność poniesienia świadczenia pieniężnego, nie jest tożsame z tym, że wskazany podmiot będzie zobowiązany do zapłaty danego świadczenia (bowiem obowiązek podatkowy nie przekształci się w zobowiązanie podatkowe np. w związku z przedawnieniem).

Należy też zauważyć, że elementem konstrukcyjnym podatku VAT jest prawo do odliczenia podatku naliczonego z tytułu dokonanych zakupów. Z tego też zdarza się sytuacja, w której wysokość podatku należnego z tytułu czynności opodatkowanych będzie niższa niż kwota podatku naliczonego. W takim przypadku, mimo dokonania czynności podlegających opodatkowaniu (z tytułu których powstał obowiązek podatkowy), nie dojdzie do powstania zobowiązania podatkowego (tylko podatnik będzie miał np. prawo do zwrotu podatku VAT).

W przypadku przepisów ustawy o VAT moment powstania obowiązku podatkowego w praktyce wpływa na ustalenie m.in.:

• terminu wykazania danej transakcji w rozliczeniach VAT i zapłaty podatku
• terminu odliczenia podatku naliczonego;
• terminu na wystawienie faktury VAT;
• terminu przedawnienia;
• kursu do przeliczenia podstawy opodatkowania, gdy zostanie ona wyrażona w walucie obcej.

Więcej o obowiązku podatkowym w VAT napiszemy w kolejnych odsłonach niniejszego cyklu.