Ważny wyrok dla rolników dotyczący VAT. TSUE: Wspólna rola pomieści dwóch podatników

W jednym gospodarstwie rolnym może być dwóch podatników VAT. Polskie regulacje, z których wynika co innego, są sprzeczne z przepisami unijnymi – wynika z orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości UE. Tym samym muszą zostać zmienione art. 15 ust. 4 i ust. 5 polskiej ustawy o VAT.

Janina Fornalik, doradca podatkowy i partner w MDDP:

Wyrok TSUE jest zgodny z przewidywaniami w kwestii braku podstaw unijnych do tego, aby uznawać za jednego podatnika małżonków prowadzących odrębne działalności we wspólnym gospodarstwie rolnym. Oznacza on konieczność zmiany dotychczasowej praktyki organów podatkowych i sądów administracyjnych, które przez lata przyjmowały, że jeśli jeden małżonek jest zarejestrowany, to druga osoba nie może się zarejestrować, nawet jeśli prowadzi odrębną działalność w ramach wspólnego gospodarstwa rolnego. Powodowało to rozmaite problemy praktyczne, jak np. odmowa drugiemu małżonkowi prawa do odliczenia i zwrotu VAT w stosunku do istotnych kwot poniesionych np. na zakup maszyn rolniczych na potrzeby odrębnie prowadzonej przez niego działalności rolniczej.

Trzeba jednak zwrócić uwagę, że w kwestii utraty statusu rolnika ryczałtowego przez drugiego małżonka, która była przedmiotem rozpatrywanej sprawy, TSUE zastrzegł, że odmowa odrębnych statusów podatkowych małżonków -tj. stosowanie zasad ogólnych przez jednego z małżonków oraz specjalnych zasad ryczałtowych przez drugiego – może być uzasadniona jako narzędzie mające na celu przeciwdziałanie ryzyku nadużyć i oszustw lub w sytuacji gdy rozliczanie obu małżonków według zasad ogólnych VAT nie powoduje trudności administracyjnych w porównaniu ze stosowaniem dwóch różnych reżimów VAT. Wówczas zdaniem trybunału zasadne może być uznanie, że rezygnacja przez jedno z małżonków z systemu ryczałtowego skutkuje utratą przez drugie z nich statusu rolnika ryczałtowego.

Kwestia stosowania przesłanek uzasadniających utratę statusu rolnika ryczałtowego przez drugiego małżonka jest ocenna i kontrowersyjna. Nadal trzeba będzie zatem liczyć się ze sporami z organami podatkowymi w tym zakresie.

Po wyroku TSUE pojawiają się jednak szanse dla polskich rolników na odzyskanie kwot VAT, których zwrotu odmówiły wcześniej organy podatkowe, a także kwot, o które podatnicy z ostrożności w ogóle się o nie ubiegali. Trzeba jednak pamiętać o przedawnieniu możliwości skorygowania rozliczeń VAT po pięciu latach. W sytuacji gdy podatek w ogóle nie został zadeklarowany do odliczenia, wówczas bieg terminu przedawnienia jest liczony od początku roku, w którym wystąpiło prawo do odliczenia (art. 86 ust. 13 ustawy o VAT). Możliwość odliczenia VAT dotyczy w takim przypadku faktur otrzymanych w roku 2018 r. i latach następnych. W celu odzyskania nieodliczonych kwot należałoby złożyć wniosek o zwrot nadpłaty wraz z korektami deklaracji VAT.

Pozytywne rozstrzygnięcie unijnego trybunału otworzyło również furtkę podatnikom, którzy już przegrali swoje sprawy w organach podatkowych lub w sądach. Podatnicy ci, powołując się na korzystne orzeczenie, mogą żądać wznowienia postępowania podatkowego lub sądowo-administracyjnego, a także zwrotu nadpłaty lub stwierdzenia nadpłaty podatku. Wybór właściwej formy wzruszenia ostatecznych rozstrzygnięć będzie zależeć od etapu, na którym znajduje się dana sprawa.